«MOVERE: Ένα πρόγραμμα για τα συναισθήματα, για μικρούς και μεγάλους» | 12η ΠΣΦΠ (εισήγηση, βίντεο)

12η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης, «Πρόληψη: Επιστήμη και Τέχνη της Ζωής», Ηράκλειο Κρήτης, 6 – 9 Νοεμβρίου 2019
«MOVERE: Ένα πρόγραμμα για τα συναισθήματα, για μικρούς και μεγάλους» 

Ε. Δερμάτη, Ει. Στρατάκη, Σ. Περακάκη, Α. Κρουσταλλάκη, Ε. Βαβούρη, Α. Χρυσουλάκη, ΚΕΣΑΝ –  Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Ηρακλείου Κρήτης

Προφορική ανακοίνωση στην ενότητα: «Παρεμβάσεις πρόληψης στην ευρύτερη κοινότητα»

Περίληψη

Στόχοι: Το MOVERE είναι ένα πρωτότυπο πιλοτικό πρόγραμμα για τα συναισθήματα που απευθύνεται σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Πρόκειται για μια συνεργασία του ΚΕΣΑΝ – Κέντρου Πρόληψης ΟΚΑΝΑ με την Αντιδημαρχία Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Καινοτομίας, στο πλαίσιο των δράσεων «Ηράκλειο: Η Πόλη που Μαθαίνει» του Παγκοσμίου Δικτύου της UNESCO. Οι στόχοι του προγράμματος είναι οι εξής:

• Η επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων για τα συναισθήματα, το ρόλο και τη λειτουργία τους.
• Η ευαισθητοποίηση των ενηλίκων (εκπαιδευτικών, γονέων/ φροντιστών) σε θέματα που αφορούν τη συναισθηματική ανάπτυξη.
• Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με σκοπό την εφαρμογή προληπτικών προγραμμάτων που ενισχύουν τη συναισθηματική ικανότητα των μαθητών.
• Η ευαισθητοποίηση και ενθάρρυνση των συμμετεχόντων, μικρών και μεγάλων, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα το «αθέατο» σύμπαν των συναισθημάτων και κατ’ επέκταση τον εαυτό τους.

Μεθοδολογία: Με σκοπό την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, το πρόγραμμα περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Επιμορφωτικά σεμινάρια εκπαιδευτικών.
• Βιωματικά εργαστήρια που απευθύνονται στη σχολική κοινότητα.
• Βιωματικά εργαστήρια για παιδιά, εφήβους, γονείς/ φροντιστές, ενήλικες.
• Εκθέσεις.
• Προβολές.
• Παιχνίδια.

Περιεχόμενο: Όλες οι δράσεις του προγράμματος έχουν ως πυρήνα την αναγνώριση της αξίας της ανάπτυξης της συναισθηματικής ικανότητας του ατόμου, ως ένα από τα πλέον χρήσιμα όπλα πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας.

Αξιολόγηση: Στην παρούσα εισήγηση θα παρουσιαστούν οι δράσεις που θα έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος του πρώτου εξαμήνου εφαρμογής του MOVERE. Επιπλέον, θα γίνει σύντομη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των παρεμβάσεων και των εντυπώσεων των συμμετεχόντων και συνεργατών του προγράμματος.

Συμπεράσματα: Η έως τώρα εμπειρία από το σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος φανερώνει πώς πρόκειται για μία καινοτόμα δράση που απαντά στις ανάγκες της σχολικής και ευρύτερης κοινότητας. Τούτο πηγάζει αφενός από την καθοριστική συνεισφορά της Αντιδημαρχίας Παιδείας, και αφετέρου από την άμεση ανταπόκριση του δικτύου συνεργατών του ΚΕΣΑΝ – Κέντρου Πρόληψης, της σχολικής κοινότητας και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας του Ηρακλείου.

Συμβολή στο επιστημονικό πεδίο της πρόληψης: Λαμβάνοντας υπόψη την αναγνώριση που έχει λάβει η σημασία της ανάπτυξη της συναισθηματικής ικανότητας στο πεδίο της πρόληψης, θεωρούμε ότι η παρουσίαση του προγράμματος MOVERE θα συμβάλλει ουσιαστικά στον εν λόγω επιστημονικό διάλογο, ως ένα πρωτότυπο παράδειγμα προληπτικής παρέμβασης για τα συναισθήματα.

Βίντεο

Παρουσίαση

View this document on Scribd

Εισήγηση

Το MOVERE είναι ένα πρωτότυπο πιλοτικό πρόγραμμα για τα συναισθήματα που απευθύνεται σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Πρόκειται για μια συνεργασία του ΚΕΣΑΝ – Κέντρου Πρόληψης ΟΚΑΝΑ με την Αντιδημαρχία Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Καινοτομίας, στο πλαίσιο των δράσεων «Ηράκλειο: Η Πόλη που Μαθαίνει» του Παγκοσμίου Δικτύου της UNESCO. Ξεκίνησε να λειτουργεί τον Μάιο του 2019.

Η φιλοσοφία του προγράμματος:

Τα συναισθήματα αποτελούν «αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης» και επηρεάζουν το σώμα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας (Τριλίβα, Αναγνωστοπούλου & Χατζηνικολάου, 2008).  Η ρίζα της λέξης «συναίσθημα» (emotion) προέρχεται από τη λατινική λέξη movere (απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος moveo = κινώ κάποια διεργασία, εγείρω, εκκινώ, μεταβάλλω) και υπονοεί ότι υπάρχει διάθεση για κίνηση, για δράση. Με άλλα λόγια, τα συναισθήματα μας ωθούν σε δράση.

Η συναισθηματική επάρκεια (emotional competence) περιλαμβάνει τη συναισθηματική γνώση και ρύθμιση (Buckley & Saarni, 2006. Denham, 1998. Izard, Trentacosta, King & Mostow, 2004) . Πιο συγκεκριμένα, η γνώση για συναισθήματα αφορά στην κατανόηση και αναγνώριση των συναισθηματικών εκφράσεων, στην κατανόηση της λειτουργίας του εκάστοτε συναισθήματος και της διαχείρισής του (Izard, Trentacosta, King & Mostow, 2004). Υποστηρίζεται ότι τα παιδιά που διαθέτουν γνώσεις για τα συναισθήματα είναι σε θέση να επεξεργάζονται και να κατανοούν καλύτερα τη σχέση μεταξύ γεγονότος και συναισθήματος και κατ’ επέκταση τις  συναισθηματικές αντιδράσεις, τόσο στον εαυτό τους, όσο και στους άλλους (Finlon & συν., 2015). Η συναισθηματική γνώση συμβάλλει στη διαμόρφωση του τρόπου που τα παιδιά αλληλεπιδρούν με τους συνομηλίκους και τους ενήλικες (Finlon & συν., 2015).

Η επιστημονική κοινότητα (ενδεικτικά Denham, 2006. Denham, 1998. Denham, Bassett, & Zinsser, 2012. Finlon & συν., 2015. Izard, Trentacosta, King & Mostow, 2004) υπογραμμίζει την αξία της συναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών καθώς τούτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θετική εξέλιξη στην πορεία της ζωής τους. Σχετίζεται αρνητικά με την εκδήλωση ψυχοπαθολογίας ενώ παρουσιάζει θετική συσχέτιση με τη σωματική και ψυχική υγεία, την κοινωνική επάρκεια, την ακαδημαϊκή επιτυχία, την διατήρηση των σχέσεων, κ.ά. Προκύπτει, λοιπόν, ότι η ενίσχυση των συναισθηματικών ικανοτήτων των παιδιών αποτελεί ένα από τα πλέον χρήσιμα εργαλείο πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα προαναφερθέντα και εστιάζοντας στην αξία της συναισθηματικής γνώσης για την ανάπτυξη των συναισθηματικών ικανοτήτων των παιδιών, προκύπτει το εξής ερώτημα: «Τελικά γνωρίζουμε τι είναι τα συναισθήματα; Γιατί υπάρχουν τα συναισθήματα; Ποια είναι η λειτουργία του εκάστοτε συναισθήματος;»

Οι στόχοι του προγράμματος είναι:

• Η επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων για τα συναισθήματα, το ρόλο και τη λειτουργία τους.
• Η ευαισθητοποίηση των ενηλίκων (εκπαιδευτικών, γονέων/ φροντιστών) σε θέματα που αφορούν τη συναισθηματική ανάπτυξη.
• Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με σκοπό την εφαρμογή προληπτικών προγραμμάτων που ενισχύουν την ανάπτυξη των συναισθηματικών ικανοτήτων των μαθητών.
• Η ευαισθητοποίηση και ενθάρρυνση των συμμετεχόντων, μικρών και μεγάλων, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα το «αθέατο» σύμπαν των συναισθημάτων και κατ’ επέκταση τον εαυτό τους.

Με σκοπό την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, το πρόγραμμα περιλαμβάνει:

• Επιμορφωτικά σεμινάρια εκπαιδευτικών
• Βιωματικά εργαστήρια που απευθύνονται στη σχολική κοινότητα
• Βιωματικά εργαστήρια για παιδιά, εφήβους, γονείς/ φροντιστές, ενήλικες
• Εκθέσεις
• Προβολές
• Παιχνίδια

Πιο αναλυτικά, έως σήμερα στο MOVERE έχουν υλοποιηθεί:

• Αυτοτελή βιωματικά εργαστήρια (ανακοινώνονται κάθε μήνα), που απευθύνονται σε:
• Γονείς
• Έφηβους
• Ενήλικες
• Μικρούς και μεγάλους μαζί (γονείς/ φροντιστές και παιδιά)

Αυτοτελή βιωματικά εργαστήρια για μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (ενδεικτικά):

Α. «Ο κύριος Κενός»

Απευθύνεται σε μαθητές Α’ και Β’ τάξης δημοτικού

Στόχοι:

• Να καταλάβουν τη σημασία που έχουν όλα τα συναισθήματα, ευχάριστα και δυσάρεστα, στην καθημερινή ζωή.
• Να καταλάβουν τη σημασία της αναγνώρισης και λεκτικής έκφρασης των συναισθημάτων.

Β. «Θυμός… ένα μεγάλο παγόβουνο!»

Απευθύνεται σε μαθητές Γ’ και Δ’ τάξης δημοτικού

Στόχοι:

• Να καταλάβουν το ρόλο και τη λειτουργία του θυμού.
• Να ασκηθούν ώστε να κατανοούν περίπλοκες συναισθηματικές αντιδράσεις.
• Να συνειδητοποιήσουν ότι οι συμπεριφορές που εκδηλώνουμε το θυμό μας δεν είναι όλες σωστή επιλογή και να ενθαρρυνθούν στη αναζήτηση καταλληλότερων συμπεριφορών εκτόνωσης του θυμού.

Επιμορφωτικά σεμινάρια εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης:

Στόχοι:

Σε επίπεδο γνώσεων:

• Να αποκτήσουν έγκυρες και επιστημονικά τεκμηριωμένες γνώσεις για τα συναισθήματα, το ρόλο και τη λειτουργία τους.
• Να κατανοήσουν την έννοια της συναισθηματικής αυτορρύθμισης και να αναγνωρίσουν τη σημαντικότητά της.
• Να γνωρίσουν μεθόδους που προάγουν την ανάπτυξη των συναισθηματικών ικανοτήτων των μαθητών.

Σε επίπεδο δεξιοτήτων:

• Να αναπτύξουν δεξιότητες σχετικές με την εύστοχη εφαρμογή των μεθόδων.
• Να αναπτύξουν δεξιότητες ουσιαστικής επικοινωνίας και προώθησης ενός θετικού συναισθηματικού κλίματος εντός της τάξης.
• Να ενισχύσουν την ικανότητα αναστοχασμού πάνω στις προσωπικές τους συναισθηματικές αντιδράσεις.
• Να ενισχύσουν την ικανότητα της συναισθηματικής αυτορρύθμισης.

Πρώτα συμπεράσματα:

Η έως τώρα εμπειρία από το σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος φανερώνει πώς πρόκειται για μία δράση που απαντά στις ανάγκες της σχολικής και ευρύτερης κοινότητας. Τούτο πηγάζει αφενός από την καθοριστική συνεισφορά της Αντιδημαρχίας Παιδείας, η οποία συνέβαλε στην εξασφάλιση χώρου φιλοξενίας του προγράμματος -7^ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου- και μέσων για την υλοποίησή του και αφετέρου από την άμεση ανταπόκριση του δικτύου συνεργατών του ΚΕΣΑΝ – Κέντρου Πρόληψης, της σχολικής κοινότητας και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας του Ηρακλείου.

Βιβλιογραφία

Buckley, M., & Saarni, C. (2006). Skills of emotional competence: Developmental implications. In J. Ciarrochi, J. . R Forgas, & J. D. Mayer (Eds.), Emotional intelligence in everyday life (σελ. 51–76). Psychology Press/Erlbaum (UK) Taylor & Francis.

Denham, S. (2006). Social–emotional competence as support for school readiness: What it is and how do we assess it? Early Education and Development, 17, 57–89.

Denham, S. A. (1998). Emotional development in young children. New York: Guilford Press.

Denham, S., Bassett, H., & Zinsser, K. (2012d). Early childhood teachers as socializers of young children’s emotional competence. Early Childhood Education Journal, 40, 143.

Finlon, K. J., Izard, C. E., Seidenfeld, A., Johnson, S. R., Cavadel, E. W., Ewing, E. S., & Morgan, J. K. (2015). Emotion-based preventive intervention: Effectively promoting emotion knowledge and adaptive behavior among at-risk preschoolers. Development and psychopathology, 27, 1353–1365.

Izard, C. E., Trentacosta, C. J., King, K. A., & Mostow, A. J. (2004). An emotion-based prevention program for Head Start children. Early Education and Development, 15, 407–422.

Τριλίβα, Σ., Αναγνωστοπούλου, Τ., & Χατζηνικολάου, Σ. (2008). Ούτε καλύτερος, ούτε χειρότερος… απλά διαφορετικός! Ασκήσεις ευαισθητοποίησης στη διαφορετικότητα για παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου. Αθήνα: Gutenberg.

Advertisement